Wieloryby i ich krewni Wiki
Advertisement
Kaszalot spermacetowy
Sperm whale
Rząd walenie
Podrząd zębowce
Rodzina kaszalotowate
Rodzaj Physeter
Gatunek kaszalot
Galeria Zdjęcia, rysunki i inne ciekawostki


Kaszalot spermacetowy, kaszalot, potwal, potwal olbrotowiec (Physeter macrocephalus) – gatunek z rodziny kaszalotowatych, największy w podrzędzie zębowców.

Wygląd[]

Samce tego gatunku mogą osiągać długość od 15 do 20 m, zaś ich ciężar może dojść nawet do 75 ton. Mniejsze samice mają długość do 13 m, a ciężar około 20 ton. Gatunek ten charakteryzuje się wielką głową, rozszerzoną na końcu pyska i stromo ściętą. Głowa dorosłych osobników może stanowić nawet 1/3 długości ciała. U starszych samców jest ona często pokryta licznymi bliznami po walkach. Płetwy piersiowe kaszalota są dość małe w stosunku do reszty ciała, osadzone są z tyłu za oczami, na ich powierzchni górnej widać 5 podłużnych fałd, odpowiadających 5 palcom . Nie posiada on typowej płetwy grzbietowej. Jego ogromna płetwa ogonowa jest dwupłatowa, niezbyt głęboko wcięta, może osiągać nawet rozpiętość 6 m.

Kaszalot-woda

Kolor ciała  tych zwierząt utrzymuje się raczej w ciemnych odcieniach od szarego przez ciemnobrunatny czasem, aż do czarnego. Na brzuchu widnieje wyraźnie wyróżniająca się jasnoszara łata. Zdarza się że skóra tych ssaków jest pokryta bliznami po przyssawkach dużych kałamarnic.

Anatomia[]

Czaszka kaszalota jest wyraźnie asymetryczna. Otwór nosowy znajduje się u niego z przodu głowy po lewej stronie. Całą górną część głowy zajmują ogromne komory między kośćmi czaszki wypełnione oleistą substancją zwaną olbrotem i stałą woskową zwaną spermacetem. Substancje te używano kiedyś do sporządzania m.in. plastrów, szminek i kremów.

Spośród wszystkich żyjących obecnie na Ziemi zwierząt, kaszalot ma największy mózg.

Sperm whale skeleton front

Czaszka kaszalota

Zęby w liczbie 50 są duże i mają stożkowaty kształt. W szczęce znajdują się szczątkowe zęby pokryte dziąsłami. W żuchwie, zaś znajdują się ułożone w równoległych rzędach po obu jej stronach jednakowej wielkości stożkowate zęby. Ich liczba waha się w graniach 16 do 30 po jednej stronie. Niegdyś marynarze wykorzystywali je do rzeźbienia, tzw. scrimshaw.

Zahn Pottwal

Ząb kaszalota

W tylnej połowie ciała na grzbiecie znajduje się nieruchoma płetwa tłuszczowa. Kaszaloty mają pod skórą grubą warstwę tkanki tłuszczowej, ich mięśnie są dość żylaste. W jelitach chorych i zdechłych kaszalotów występuje szarobrunatna masa, zwana ambrą, niezwykle cenna ze względu na aromat, który czynił ją pożądanym surowcem w przemyśle perfumeryjnym.

Odżywianie[]

Sperm whale and squid

Polowanie kaszalota

Głównym pokarmem kaszalotów są głowonogi, czasem jednak polują one również na ryby i płetwonogi. Mogą atakować nawet 3 metrowe rekiny, jednak ich ulubioną zdobyczą są  kałamarnice olbrzymie. W ich poszukiwaniu kaszaloty nurkują na znaczne głębokości, najgłębiej spośród wszystkich ssaków. W żołądkach niektórych kaszalotów znaleziono dzioby gigantycznych kalmarów żyjących na dużych głębokościach (rekordzista miał w żołądku około 18 tysięcy dziobów), ale dominowały tam pozostałości metrowych ośmiornic.

Rozmnażanie[]

Sperm whale pod

Matka z młodym

Kaszaloty to zwierzęta poligamiczne o wolnym tempie rozrodu. Ciąża trwa około 15 miesięcy. Cielęta przychodzą na świat w lecie i na jesieni. Noworodek osiąga około 4 metrów długości. Samica rodzi zazwyczaj jedno młode, które karmi mlekiem. Matka w czasie karmienia kładzie się na boku, tak by młode mogły się przyssać kątami pysków.

Zwierzęta te wykazują krańcowy dymorfizm płciowy, przy czym samce są  o wiele większe od samic. Samce dojrzałość płciową osiągają kiedy dojdą do długości około 11 - 12 m, samice przy 8 -9 m.

Zachowanie[]

Formacja kaszalotów osłaniających cielę lub osobnika rannego

Formacja kaszalotów osłaniających cielę lub osobnika rannego

Kaszaloty spotykane są we wszystkich oceanach świata. Żerowiska tych fascynujących zwierząt to granie szlifu kontynentalnego, otoczenie wysp oceanicznych, wody dookoła podmorskich szczytów i głębiny, gdzie występują prądy wstępujące.

Samce i samice mają w większości odmienny i oddzielny tryb życia. Samice i bardzo młode osobniki pozostają przez cały rok w stadach zwanych stadami "przedszkolnymi", młode samice pozostają przy nich przez całe życie. Stada te pływają po wodach umiarkowanych lub równikowych. Po tych samych wodach poruszają się również stada "szkolne" składające się wyłącznie z młodych samców. Dorosłe samce są raczej przez większość życia samotnikami i można je spotkać nawet w okolicach biegunów.

Kaszaloty to zwierzęta nurkujące najgłębiej spośród wszystkich gatunków wielorybów. Potrafią zejść pod wodę do około 1000 m. Fontanna wyrzucana przez te wieloryby podczas oddychania skierowana jest zawsze ukośnie. Po kilkudziesięciu wdechach i wydechach kaszalot zanurza się ponownie pod wodę. Po liczbie wdechów doświadczony wielorybnik potrafił ocenić, na jak długo zwierzę zamierza się zanurzyć. Przed nurkowaniem przybierają pozycję pionową unosząc ogon nad wodę.

Kaszaloty wykazują rozwinięte zachowania społeczne. Tworzą odpowiednią formację osłaniając w ten sposób cielęta lub osobniki osłabione. Zaobserwowano także przygarnięcie przez stado kaszalotów upośledzonego fizycznie delfina butlonosego. Spośród wszystkich zwierząt żyjących obecnie na Ziemi, kaszaloty wydają najgłośniejszy dźwięk (rodzaj klikania). Funkcje tego dźwięku nie są do tej pory znane.

Wielorybnictwo[]

Kaszalot był głównym obiektem połowów wielorybniczych od początku XVIII po koniec XIX wieku. Powodem tego było duże zapotrzebowanie na tłuszcz tego zwierzęcia, a także ułatwienie w holowaniu do brzegu lub okrętu, gdyż jego ciało po zabiciu unosi się na powierzchni wody. Wielorybnikom zależało też na zdobyciu ambry (cennego surowca dla przemysłu perfumeryjnego) oraz spermacetu używanego do produkcji maści, kremów oraz służącego jako doskonały smar maszynowy.

Zwierzęta te zagrożone są wyginięciem, a polowanie na nie zostało zakazane w 1982 roku, kontynuowano je jednak w tradycyjny sposób na Azorach jeszcze przez 2 kolejne lata.

Ciekawostki[]

Nazwy w języku angielskim :[]

  • Sperm whale
  • Cachalot
  • Lesser sperm whale
  • Short-headed sperm whale
  • Lesser cachalot

"Moby Dick"[]

O sile i rozmiarze kaszalota świadczy historia amerykańskiego statku wielorybniczego Essex, o długości 27 m i nośności 238 ton, który w 1820 roku został zaatakowany i zatopiony przez kaszalota na Pacyfiku, w pobliżu Wysp Pitcairn. Incydent ten nie przeszedł bez echa, stając się kanwą znanej powieści "Moby Dick" napisanej przez Hermana Melville'a w 1851 roku.

Zasięg występowania[]

Zasięg występowania kaszalota








Kaszaloty żyją we wszystkich oceanach i większości mórz.

Galeria[]

Rodzina kaszalotów
Aby zobaczyć całą galerię, kliknij tutaj.

Advertisement